تأثیر چرای دام برمقدار تولید کتیرا در رویشگاه های گون سفید پنبه ای (astragalus gossypinus)

رویشگاه های گون مولد صمغ کتیرا در مراتع گلپایگان، در شمال غرب استان اصفهان، علاوه بر بهره برداری شدید و غیر اصولی توسط بهره برداران محلی، به دلیل تردد زیاد دام و چرای مفرط از گونه های همراه و هم چنین به دلیل عوامل طبیعی مانند خشکسالی در معرض از دست دادن پتانسیل تولیدی خود هستند. بنابر این لازم است که چگونگی تأثیر چرای دام بر مقدار تولید صمغ کتیرا در رویشگاه های گون سفید پنبه ای(astraglus gossypinus) مطالعه شود. هدف این مطالعه، تعیین اثر شدت چرای دام بر مقدار تولید صمغ کتیرا در رویشگاه های گون سفید پنبه ای بود. این مطالعه در گون زارهای شهرستان گلپایگان انجام شد. تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تیمار چرای سبک، چرای متوسط و چرای سنگین در سه تکرار انجام شد. تیمار چرای سنگین در مناطق فیلاخص، کنجدجان و ورزنه، تیمار چرای متوسط در مناطق کاله زرد، دره قیله و پیسه کوه، و تیمار چرای سبک در مناطق صالح پیغمبر، گزیزن و عباس بگ در رویشگاه های گون سفید پنبه ای مراتع گلپایگان قرار داشت. نمونه برداری در طول ترانسکت های 50 متری با فاصله 100 متر از یکدیگر از مرداد تا شهریور ماه سال 1392 انجام شد. مقدار تولید صمغ کتیرا و خصوصیات ظاهری پایه های گون مانند ارتفاع، قطر و اندازه تاج پوشش بر روی هر ترانسکت اندازه گیری شد. در مجموع در هر تیمار 75 نمونه برداشت شد. به علاوه، سرعت نفوذ پذیری خاک با استوانه مضاعف بر روی هر ترانسکت اندازه گیری شد. یک نمونه دست نخورده خاک برای اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری و تخلل خاک در هر ترانسکت برداشت شد. ویژگی های سطحی خاک مانند میزان لگد کوبیدگی و میزان فضولات دام در هر ترانسکت و هم چنین اثر چرای دام بر روی هر بوته گون به صورت کیفی ثبت گردید. داده ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند. جهت تفکیک میانگین های با تفاوت معنی دار، از آزمون دانکن در سطح اطمینان 95% استفاده شد. جهت بررسی رابطه بین خصوصیات ظاهری بوته-های گون و خصوصیات فیزیکی خاک رویشگاه با مقدار تولید صمغ کتیرا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. شدت چرای دام بر مقدار تولید صمغ کتیرا تأثیر داشت (05/0> (p. مقدار تولید صمغ کتیرا در گون زار تحت شدت چرای سنگین با گون زار تحت شدت چرای متوسط تفاوت معنی دار داشت (05/0> (p. مقدار تولید صمغ کتیرا در گون زار تحت شدت چرای سنگین 75/54 درصد کم تر از مقدار تولید صمغ کتیرا در گون زار تحت شدت چرای متوسط بود. هم چنین، مقدار تولید صمغ کتیرا در شدت چرای سنگین با گون زار تحت شدت چرای سبک تفاوت معنی دار داشت( 05/0>0( p. مقدار تولید صمغ کتیرا در گون زار تحت شدت چرای سنگین 18/60 درصد کم تر از مقدار تولید صمغ کتیرا در شدت چرای سبک بود. نهایتاً، مقدار تولید صمغ کتیرا در شدت چرای متوسط با گون-زار تحت شدت چرای سبک تفاوت معنی دار نداشت (05/0<0( p. همبستگی بین مقدار تولید صمغ کتیرا با قطر و ارتفاع بوته گون به ترتیب( 05/0>0( p ؛33 /0r= ) و (05/0>0 p ؛21 /0r=) بود. به علاوه، مقدار تولید صمغ کتیرا در هر بوته با درصد پوشش بوته رابطه معنی داری داشت (05/0>0( p ؛ 45 /0r=). بین سرعت نفوذ پذیری خاک و مقدار تولید صمغ کتیرا همبستگی معنی دار وجود داشت ( 05/0 >0( p. ولی بین وزن مخصوص ظاهری و تخلخل خاک با مقدار تولید صمغ کتیرا همبستگی معنی دار وجود نداشت (05/0 <0.( p شدت چرای سنگین بر مقدار تولید کتیرا در گون سفید پنبه ای در گون زارهای گلپایگان تأثیر منفی دارد. ولی، در گون زارهای تحت شدت چرای متوسط و سبک تفاوتی از نظر مقدار تولید کتیرا وجود ندارد. بنابر این با تنظیم تعداد دام در حد شدت چرای متوسط در گون زارها، ضمن ایجاد تعادل بین تعداد دام و ظرفیت رویشگاه، مقدار تولید صمغ کتیرا نیز کاهش نمی یابد.